Η κιβωτός των σπόρων και των φυτών

 ΕΚΘΕΣΗ: Ο θησαυρός της γης
Η κιβωτός των σπόρων και των φυτών

Στα αµπάρια της αποκαλύπτεται η πλούσια βιοποικιλότητα της χώρας µας, η οποία πριν από χιλιάδες χρόνια απλωνόταν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας αλλά σήµερα κινδυνεύει µε εξαφάνιση

Μία ξύλινη κιβωτός διασχίζει τα ταραγµένα νερά της σηµερινής Ελλάδας. Κρύβει µέσα της φυτά και σπόρους από την αρχαιότητα και τα µεταφέρει στο µέλλον. Για δύο µήνες θα πιάσει λιµάνι στην Αθήνα. Και πριν σαλπάρει ξανά, θα καλέσει νέους ανθρώπους να µπαρκάρουν µαζί της.

Η έννοια της Κιβωτού είναι συνυφασµένη µε το πολύτιµο φορτίο πουµεταφέρει και κυρίως µε τη δέσµευσή της να το διασώσει και να το παραδώσει αλώβητο σε µια καινούργια γη.

Γι’ αυτήν την Κιβωτό, η οποία πριν από έναν χρόνο έφθασε στη 12η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία, το φορτίο ήταν ένας θησαυρός που στα µάτια αρκετών Ελλήνων σταµάτησε πια να λάµπει. Στα αµπάρια της Κιβωτού κρύβονταν σπόροι, φυτά και βότανα, τα οποία πριν από χιλιάδες χρόνια απλώνονταν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας µαρτυρώντας την πλούσια βιοποικιλότητα της χώρας µας. Αυτός ο πλούτος της ξεχωριστής χλωρίδας, ο οποίος αποτελούσε ένα ιδιαίτερα σηµαντικό κοµµάτι της παράδοσής µας και αναπόσπαστο κοµµάτι του διατροφικού µας πολιτισµού µέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, κοντεύει να χαθεί. Και µαζί του, η φυσιογνωµία της ελληνικής υπαίθρου.

Να, λοιπόν, γιατί µία οµάδα αρχιτεκτόνων και άλλων επιστηµόνων αποφάσισαν να διασώσουν αυτόν τον θησαυρό και να καταστήσουν τους ανθρώπους κοινωνούς του. Αυτός ο θησαυρός µπορεί να µετασχηµατίσει τη γεωργία µας, να αποτελέσει µια εναλλακτική λύση απέναντι στην αδηφάγο οικοδόµηση, να αναδείξει την οµορφιά των τοπίων µας και κυρίως να προσφέρει δουλειά στους ανθρώπους.

Η ΕΚΘΕΣΗ. Ο Ζήσης Κοτιώνης και η Φοίβη Γιαννίση είναι αρχιτέκτονες, επιµελητές της έκθεσης µε τίτλο «Η Κιβωτός. Παλαιοί σπόροι για νέες καλλιέργειες». Οταν παρουσιάστηκε πέρυσι στη ∆ιεθνή Μπιενάλε, προκάλεσε αίσθηση. Ηταν η ελληνική συµµετοχή στη διοργάνωση και ο αντίκτυπός της σηµαντικός.

Από την ερχόµενη ∆ευτέρα 28 Μαρτίου και µέχρι τις 22 Μαΐου, η έκθεση θα εγκατασταθεί στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Ως το µέσο διάσωσης και µεταφοράς της ελληνικής βιοποικιλότητας στις µελλοντικές γενιές, η Κιβωτός θα αποτελεί την καρδιά της έκθεσης µε τη µορφή ενός ξύλινου πλοίου.

«Εκεί θα έχουµε τοποθετήσει τους σπόρους, τους καρπούς, τα τρόφιµα της ελληνικής γης. Με τέτοιον τρόπο ώστε να διεγείρουµε τις αισθήσεις των επισκεπτών. Να δουν, να αγγίξουν, να οσφρανθούν, να δοκιµάσουν», λέει στα «ΝΕΑ» ο Ζήσης Κοτιώνης. «Και όταν εκτιµήσουν αυτόν τον αρχέγονο θησαυρό, να σκεφθούν την πιθανότητα να τον αξιοποιήσουν για το καλό όλων µας». Η πλούσια χλωρίδα της χώρας µας στήριξε µε τη διατροφική της αξία αµέ τρητες γενιές ανθρώπων στο παρελθόν και το ίδιο µπορεί να κάνει και στο µέλλον, πολύ περισσότερο που η οικονοµική κατάσταση έχει συµπιέσει εισοδήµατα και αποθαρρύνει τις φιλοδοξίες των νεώτερων ανθρώπων.

Είναι όµως ενδιαφέρουσα και η ιστορία της φυτογενετικής µας κληρονοµιάς. Και είναι ακόµα πιο συναρπαστική η ικανότητα που έχει να εκπληρώσει ελπίδες ανθρώπων και να αποκαταστήσει τη χαµένη φυσιογνωµία της υπαίθρου. Ο κίνδυνος. «Τις τρεις, τέσσερις τελευταίες δεκαετίες η επέκταση των αστικών κέντρων αλλοίωσε και κατέστρεψε τη φυσιογνωµία της υπαίθρου. ∆εν ήταν µόνο η οικοδοµική δραστηριότητα που διατάραξε την αρχιτεκτονική που είχε το ίδιο το τοπίο, ήταν και ο τρόπος της γεωργικής εκµετάλλευσης των καλλιεργούµενων εκτάσεων», λέει ο Ζήσης Κοτιώνης.

ΤΟ ΤΣΙΜΕΝΤΟ άρχισε να ρέει και να καλύπτει το χώµα που φύονταν άνθη και βότανα, την ίδια ώρα που τα λιπάσµατα και τα χηµικά δηλητηρίαζαν το έδαφος. Φρούτα, χόρτα και καρποί που άκµαζαν σε πεδιάδες και πλαγιές βουνών χάθηκαν, ενώ ταυτόχρονα ξεχάστηκε η τέχνη της φροντίδας τους. Ξεχάστηκε ακόµη και η όψη τους. Εισαγόµενα προϊόντα πήραν τη θέση τους στο καθηµερινό τραπέζι. Η γη εγκαταλείφθηκε από τους ανθρώπους.

ΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ. Οµως σ’ αυτά τα εδάφη, όπως λένε οι ειδικοί που εργάστηκαν για την έκθεση, υπάρχουν ακόµη οι ευκαιρίες για µία νέα αρχή. «Γιατί σήµερα πια, όταν µιλάµε για τον άνθρωπο που δουλεύει τη γη, δεν πρέπει να έρχεται στον νου µας η εικόνα µιας παλαιάς Ελλάδας µε τους χωρικούς αποµονωµένους από τον υπόλοιπο πολιτισµό, τις γυναίκες µε παραδοσιακές φορεσιές και τη ζωή τους να εξανεµίζεται µεταξύ σπιτιού και χωραφιού».

Το λιµάνι της µελλοντικής Ελλάδας, προς το οποίο οδεύει η Κιβωτός, ανήκει σε έναν κόσµο όπου οι αγρότες είναι άνθρωποι νέοι και µορφωµένοι. Θα µπορεί να έχουν πανεπιστηµιακά διπλώµατα και να αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες και τεχνογνωσίες για να επιδίδονται σε νέου τύπου καλλιέργειες. Μπορείτε να τις πείτε βιολογικές, βιοδυναµικές, όµως θα είναι αγνές και ελληνικές, αρµονικά δεµένες µε την ύπαιθρο καλλιέργειες, λένε οι άνθρωποι της Κιβωτού. «Και οι ίδιοι οι άνθρωποι που θα ζουν κοντύτερα στη φύση δεν θα είναι πλέον αποµονωµένοι όπως παλιά. Μέσω του ∆ιαδικτύου και της πρόσβασης που αυτό επιτρέπει σε κάθε λογής δραστηριότητες, θα αποτελεί ο καθένας έναν ζωντανό κρίκο του πολιτισµού». Γιατί ο πολιτισµός εξαρτάται από τη συµµετοχή και όχι από την απόσταση που χωρίζει ένα µέρος της κοινωνίας από το πλησιέστερο αστικό κέντρο. Είναι πολιτισµός η επίσκεψη από χωριό σε χωριό. Και από χωράφι σε χωράφι για την εύρεση νέων σπόρων, για την ανταλλαγή απόψεων πάνω σ’ αυτούς. «Πώς τους διατηρείτε; πώς τους φυτεύετε; πώς τους φυλάτε για την επόµενη χρονιά; δώστε µου µερικούς λαχανικών και θα σας χαρίσω ανοιξιάτικης σίκαλης!».

ΤΑ ΔΥΟ - ΤΡΙΑ τελευταία χρόνια στη χώρα µας, 60.000 νέοι άνθρωποι στράφηκαν στη γεωργία. Η Κιβωτός θέλει να παραδώσει τον θησαυρό της σε ακόµη περισσότερους ανθρώπους, που θα αξιοποιήσουν ανεκµετάλλευτες εκτάσεις, για νασπείρουν τους καρπούς µε µεθόδους που απλόχερα προσφέρει η επιστήµη και η τεχνολογία.

Αυτοί οι καρποί, θα ποικίλουν το τραπέζι µας, θα διανθίσουν τις τροφές µας, θα αξιοποιηθούν σε κάθε λογής σκευάσµατα και θα προσφέρουν εισόδηµα, ελπίδα. Υπάρχει πρόσφορο έδαφος για ν’ αναπτυχθεί µια νέου τύπου γεωργία στη χώρα µας. Eκτάσεις, λένε οι επιστήµονες, που είναι αναξιοποίητες, είναι εγκαταλελειµµένες, ερηµοποιηµένες. Το ζητούµενο είναι να διασωθούν οι φυτογενετικοί πόροι που αποτελούν το σηµαντικότερο κοµµάτι της γεωργικής βιοποικιλότητας και των γεωργικών βιοαποθεµάτων.

«Η εκµηχάνιση της γεωργίας, η γενίκευση της χρήσηςλιπασµάτων και φυτοφαρµάκων και η εφαρµογή συστηµατικής άρδευσης αύξησε σηµαντικά τις αποδόσεις των νέων εκλεκτών ποικιλιών που δηµιουργήθηκαν στο πλαίσιο της προόδου της γενετικής και της βελτίωσης των φυτών», παρατηρεί η Παρθενόπη Ράλλη, υποψήφια διδάκτορας στη Γενετική Βελτίωση Φυτών και Αγροκοµία, της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ. Και προσθέτει: «Σταδιακά οι νέες συνθήκες οδήγησαν στην επικράτηση λίγων εκλεκτών ποικιλιών και υβριδίων µε υψηλή ποιότητα και απόδοση. Αποτέλεσµα αυτών των νέων τάσεων ήταν να εκτοπιστεί από την καλλιέργεια και να χαθεί ένα µεγάλο µέρος του παραδοσιακού γενετικού υλικού, που µας κληροδότησαν οι προηγούµενες γενιές».

Η Εκθεση δεν θα µπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς τηνανεκτίµητη συµβολή του βιολόγου Ορέστη ∆αβία, των εικαστικών καλλιτεχνών Γιάννη Ισιδώρου, Μαρίας Παπαδηµητρίου, Αλέξανδρου Ψυχούλη και του αρχιτέκτονα καθηγητή Κώστα Μανωλίδη. «ΤΑ ΝΕΑ» θα είναι χορηγός επικοινωνίας της Εκθεσης.
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΡΙΚΚΗΣ
ΝΕΑ 22/3/2011